• Panorama miasta Białystok, widok z lotu ptaka, z lewej strony znajduje się Pałac Branickich na środku Katedra Białostocka Kościół Farny

Menu Kultura

2004 Włodzimierz Pawluczuk

Dodana: 01.03.2021 17:35

Włodzimierz Pawluczuk

Nagroda w 2004 r. za: "Judasz". Urodzony w 1934 roku, socjolog i religioznawca, badacz kultury ludowej, publicysta i pisarz, od 1997 roku jest profesorem Uniwersytetu w Białymstoku.

Opublikował m.in. Światopogląd jednostki w warunkach rozpadu społeczności tradycyjnej (1972), Żywioł i forma. Wstęp do badań empirycznych nad kulturą współczesną (1978), Potoczność i transcendencja (1994), Ukraina -- polityka i mistyka (1998). Jest także autorem głośnej książki Wierszalin. Reportaż o końcu świata (1983), która stała się inspiracją wielu spektakli teatralnych oraz filmu Krzysztofa Wojciechowskiego Historia o proroku Eliaszu z Wierszalina.
W "Judaszu" Włodzimierz Pawluczuk powraca do wydarzeń opisanych w "Wierszalinie". Główny bohater Saszka, prosty chłopak z białoruskiej wsi, jest "bieżeńcem". Podczas podróży w głąb Rosji gubi rodziców, zostaje bolszewickim agitatorem, marynarzem Krasnawo Fłota, pomocnikiem w zakonie, a po powrocie w rodzinne strony apostołem proroka Ilii.

To skreślony z rozmachem bildungsroman. Napisana soczystym, prostym językiem niewykształconych bohaterów uniwersalna przypowieść o człowieku nieustannie wystawianym na próbę przez historię, religię, politykę i swoją prawdziwą naturę. Jest tu perwersyjny seks, miłość, zdrada, morderstwo, magia i zabobon, policyjna prowokacja i wielka metafizyczna tajemnica, z którą mocuje się Saszka. Chłopak próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie o naturę zła i jego rolę w boskim planie. Miota się od sowieckiej "czerezwyczajki" do głoszenia słowa bożego, od orgii do małżeńskiej ascezy. Pawluczuk skleił jego postać z przeżyć i doświadczeń postaci, które opisał w "Wierszalinie".
Światu z powieści Pawluczuka blisko do Taplar Edwarda Redlińskiego i Krynek Sokrata Janowicza. Wszyscy trzej pisarze dostrzegli w tym zapomnianym przez cywilizację kawałku Białostocczyzny obszar, na którym mocniej niż gdzie indziej odcisnął swoje piętno XX wiek. Tym tropem podążył potem Tadeusz Słobodzianek i współzałożone przez niego Towarzystwo Wierszalin. Na Grzybowszczyznę pielgrzymowali Jerzy Grotowski i Włodzimierz Saniewski. Krzysztof Wojciechowski nakręcił film fabularny o sekcie eliaszowców, a w Warszawie powstało Towarzystwo Przyjaciół Proroka Ilii.

Tę lawinę zapoczątkował Pawluczuk swoim "Wierszalinem". "Judasz" jest dopełnieniem tamtej książki. W uzasadnieniu decyzji napisano: za książkę nie tylko literata, ale erudyty i filozofa, któremu nie są obce meandry ludzkiego poszukiwania mądrego życia oraz za znakomity styl narracji "Judasza": krystalicznie czysty i barwny.

Saszkę z białoruskiej wioski na kresach Rzeczypospolitej poznajemy jako nastoletniego chłopca zagubionego w rewolucyjnej Rosji. Marynarz Czerwonej Floty, potem gospodarz w rodzinnej wiosce, staje się ostatecznie apostołem samozwańczego proroka Ilji, Eliasza Klimowicza, twórcy jednego z najciekawszych ruchów religijnych XX wieku. Osnuta na faktach powieść wybitnego badacza kultury ludowej i religioznawcy to nie tylko historia Wierszalina, ale także opowieść o głodzie miłości i prawdy, o związkach erotyki i polityki, erotyki i religii, o nieortodoksyjnej religijności sekt apokaliptycznych, o tajemnicy i manipulacji, wreszcie o dojrzewaniu do mądrości.

Do góry