Pamiętamy o dawnych mieszkańcach
W tym roku przypada 75. rocznica wybuchu Powstania w Getcie Białostockim i likwidacji getta. Miasto organizuje z tej okazji wiele wydarzeń, które odbywają się pod wspólnym tytułem „Białystok pamięta”. Główne uroczystości zaplanowano na 16 sierpnia. Wezmą w nich udział goście z Polski, Izraela, Stanów Zjednoczonych.
Białystok co roku pamięta o tych wydarzeniach. W tym roku, ze względu na 75. rocznicę wybuchu powstania w getcie, obchody mają szczególny charakter i trwają już od lutego. W programie znalazło się także wiele wydarzeń kulturalnych, m.in. koncerty, wystawy, warsztaty.
– Kulminacja wydarzeń rocznicowych nastąpi w sierpniu, w miesiącu, w którym 75 lat temu nasi sąsiedzi zamknięci w getcie zerwali się do walki o ludzką godność – powiedział prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski. – W tym roku chcemy w sposób szczególny uczcić tę dramatyczną kartę historii naszego miasta, dlatego program obchodów jest naprawdę wyjątkowy.
Sierpniowe obchody (16.08.) rozpoczną się od złożenia kwiatów pod Pomnikiem Wielkiej Synagogi przy ul. Suraskiej (godz. 11.00) i zapalenia zniczy w miejscu bramy wjazdowej do getta – róg ul. I. Malmeda i H. Białówny (godz. 11.30). Główne uroczystości odbędą się o godz. 12.00 pod Pomnikiem Bohaterów Getta na placu im. Mordechaja Tenenbauma. W samo południe uruchomione zostaną syreny alarmowe, które przypomną o tych tragicznych wydarzeniach. Program wydarzeń kulturalnych znajduje się w załączniku.
W uroczystościach wezmą udział zarówno goście z Polski, jak i zagranicy – Izraela i Stanów Zjednoczonych. Jedną z tych osób będzie Leo Melamed (Leibel Melamdowicz). Jest on emerytowanym prezesem Chicago Mercantile Exchange (CME Group, Inc.) oraz prezesem i dyrektorem generalnym Melamed & Assoc., Inc. Leo Melamed (ur. 1932 r. w Białymstoku), ocalał z Holocaustu, znalazł schronienie w Stanach Zjednoczonych podczas drugiej wojny światowej. Jego rodzice byli nauczycielami w białostockich, świeckich szkołach z językiem Jidysz. Historia jego ucieczki z rodzicami z Białegostoku to odyseja trwająca dwa lata, rozgrywająca się na trzech kontynentach, w sześciu językach, obejmująca podróż Koleją Transsyberyjską, jak również Japonię. Podróż szczęśliwie zakończona w 1941 roku. Rodzina osiedliła się w Chicago. Leo Melamed, z zawodu prawnik, zrewolucjonizował rynki tworząc Międzynarodowy Rynek Walutowy (IMM) – pierwszy rynek transakcji terminowych na instrumenty finansowe oraz wprowadzając transakcje typu future. Jest laureatem licznych nagród, ma tytuł doktora nauk prawnych.
Getto w Białymstoku zostało utworzone przez niemieckie władze okupacyjne 26 lipca 1941 r. dla ponad 40 tys. Żydów, także tych z okolic miasta. Było otoczone 3-metrowym ogrodzeniem zakończonym kolczastym drutem. Na początku sierpnia 1941 r. weszło w życie rozporządzenie o zakazie opuszczania getta pod groźbą śmierci.
5 lutego 1943 r. rozpoczęła się akcja likwidacyjna w getcie białostockim. W ciągu ośmiu dni Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince 10 tys. ludzi, 2 tys. osób zamordowali na miejscu. Białostoccy Żydzi podjęli próbę samoobrony i wyprowadzili z getta kilkudziesięciu bojowników.
Natomiast 16 sierpnia 1943 roku to data, którą hitlerowscy okupanci wybrali, by dokonać ostatecznej likwidacji żydowskiej społeczności Białegostoku. Odpowiedzią był wybuch powstania w białostockim getcie. Źle uzbrojeni, nieliczni powstańcy stanęli naprzeciw wielokrotnie liczniejszych oddziałów regularnego wojska. Plan zakładał przedarcie się do Puszczy Knyszyńskiej. Opór został złamany po kilku dniach.
Kamila Bogacewicz
