Pamięć o ofiarach Katynia i sowieckich wywózek

13 kwietnia to Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Jest to także rocznica drugiej deportacji obywateli RP w głąb Związku Sowieckiego

Drugą deportację obywateli polskich z terenów okupowanych przez Sowietów NKWD przeprowadziło 13-14 kwietnia 1940 roku. Jej ofiarą padły przede wszystkim rodziny osób stanowiących potencjalne zagrożenie dla stalinowskiego reżimu. Większość spośród kilkudziesięciu tysięcy wywiezionych stanowiły kobiety i dzieci. W środę 13 kwietnia, w 76. rocznicę deportacji, białostocki samorząd uhonorował jej ofiary. Kwiaty w imieniu prezydenta Białegostoku Tadeusza Truskolaskiego złożone zostały pod Pomnikiem-Grobem Nieznanego Sybiraka przy kościele pw. Ducha Świętego.

13 kwietnia 1943 roku hitlerowskie władze opublikowały informację o znalezieniu masowych grobów polskich oficerów, pomordowanych przez Sowietów. Rocznicę tego wydarzenia Sejm RP ogłosił w 2007 roku Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.

Rocznicowe uroczystości rozpoczęły się o godz. 12.00 pod pomnikiem przy Rondzie Katyńskim. Wzięli w nich udział przedstawiciele środowisk kombatanckich, służb mundurowych, duchowieństwa, a także władz samorządowych i administracji rządowej. W imieniu prezydenta Tadeusza Truskolaskiego kwiaty pod pomnikiem złożył jego zastępca Robert Jóźwiak.

Katyń przez dziesięciolecia PRL-u był najboleśniejszą „białą plamą" polskiej historii. Rozstrzeliwanie polskich oficerów, będące realizacją tajnej decyzji stalinowskiego politbiura, rozpoczęło się na początku kwietnia 1940 roku, trwało do połowy maja. Więźniowie obozu jenieckiego w Kozielsku (4400 osób) wywożeni byli do Katynia, ze Starobielska (3800 osób) – do Charkowa, gdzie zabijani byli w piwnicach więzienia NKWD, z Ostaszkowa (6300 osób, głównie policjantów i funkcjonariuszy KOP) – do Tweru (wówczas noszącego nazwę Kalinin) – tu również mordowano ich w piwnicy, zwłoki zaś grzebane były w miejscowości Miednoje. Ponadto w ramach realizacji decyzji Stalina wymordowani zostali więźniowie z tzw. listy ukraińskiej i białoruskiej – przeszło 7000 osób. Miejsca ich pochówku to m.in. Kuropaty na Białorusi i Bykownia na Ukrainie.

Sowieci od początku wypierali się odpowiedzialności za zbrodnię, obarczając nią Niemców. Oficjalnie Związek Radziecki ujawnił prawdę o Katyniu dopiero w roku 1990.

Tomasz Ćwikowski