Białystok pamięta o dawnych mieszkańcach
W tym roku przypada 75. rocznica wybuchu Powstania w Getcie Białostockim i likwidacji getta. Miasto zorganizowało z tej okazji wiele wydarzeń, które odbywają się pod wspólnym tytułem „Białystok pamięta”. Inauguracja obchodów rocznicy nastąpiła 5 lutego. Także w tym miesiącu czekają nas liczne wydarzenia związane z tą rocznica. Główne uroczystości odbędą się 16 sierpnia.
Getto w Białymstoku zostało utworzone przez niemieckie władze okupacyjne 26 lipca 1941 r. dla ponad 40 tys. Żydów, także tych z okolic miasta. Było otoczone 3-metrowym ogrodzeniem zakończonym kolczastym drutem. Na początku sierpnia 1941 r. weszło w życie rozporządzenie o zakazie opuszczania getta pod groźbą śmierci.
5 lutego 1943 r. rozpoczęła się akcja likwidacyjna w getcie białostockim. W ciągu ośmiu dni Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince 10 tys. ludzi, 2 tys. osób zamordowali na miejscu. Białostoccy Żydzi podjęli próbę samoobrony i wyprowadzili z getta kilkudziesięciu bojowników. Natomiast 16 sierpnia 1943 roku to data, którą hitlerowscy okupanci wybrali, by dokonać ostatecznej likwidacji żydowskiej społeczności Białegostoku. Odpowiedzią był wybuch powstania w białostockim getcie. Źle uzbrojeni, nieliczni powstańcy stanęli naprzeciw wielokrotnie liczniejszych oddziałów regularnego wojska. Plan zakładał przedarcie się do Puszczy Knyszyńskiej. Opór został złamany po kilku dniach. Przywódca powstania Mordechaj Tenenbaum i jego zastępca Daniel Moszkowicz popełnili samobójstwo.
– W sierpniu nie raz będziemy mieć okazję do upamiętnienia bohaterów Powstania w Getcie Białostockim. Zapraszam białostoczan do udziału w uroczystościach 16 sierpnia oraz w wydarzeniach kulturalnych nawiązujących do 75. rocznicy wybuchu powstania. Pokażmy, że pamiętamy o tragicznej historii dawnych mieszkańców miasta – powiedział prezydent Tadeusz Truskolaski.
Białystok co roku pamięta o tych wydarzeniach. W tym roku, ze względu na 75. rocznicę wybuchu powstania w getcie, wydarzenia te mają szczególny charakter i trwają już od lutego. W najbliższym czasie zaplanowano następujące wydarzenia:
14 sierpnia
Wystawa „Kiriat Białystok”
miejsce: ul. J. Kilińskiego / Skwer Armii Krajowej (przy Pomniku Żołnierzy AK)
Wystawa zdjęć poświęcona osiedlu Kiriat Białystok, będącym częścią miasta Yehud w Izraelu. Osiedle zostało założone w 1950 roku przez białostockich Żydów ocalałych z Holokaustu.
Wystawa czynna do 21 sierpnia 2018 r.
Organizator: Muzeum Wojska w Białymstoku
16 sierpnia
„Relacje z Zagłady” – kiosk z nagraniami świadków historii
miejsce: Rynek Kościuszki w Białymstoku / obok ratusza
Za sprawą wywiadów zrealizowanych w ramach Mediateki CLZ – historii mówionej miasta i regionu, proponujemy podróż w czasie i wysłuchanie relacji świadków likwidacji białostockiego getta. Instalacja dostępna do 19 sierpnia 2018 r.
Organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
godz. 11.00
Złożenie kwiatów pod Pomnikiem Wielkiej Synagogi
miejsce: plac przy ul. Suraskiej 2
Organizator: Urząd Miejski w Białymstoku
godz. 11.30
Zapalenie zniczy w miejscu bramy wjazdowej do białostockiego getta
miejsce: róg ulic I. Malmeda i I. Białówny
Organizator: Urząd Miejski w Białymstoku
godz. 12.00
Główne uroczystości pod Pomnikiem Bohaterów Getta
miejsce: Plac im. Mordechaja Tenenbauma
Organizator: Urząd Miejski w Białymstoku
godz. 16.30
Panel dyskusyjny „Życie codzienne i Zagłada białostockiego getta”
miejsce: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
Panel z udziałem: Joanny Tomalskiej (Muzeum Podlaskie w Białymstoku), prof. Adama Czesława Dobrońskiego oraz Weroniki Romanik (Uniwersytet Warszawski).
Prowadzenie: Dariusz Szada-Borzyszkowski
Organizator: Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku
godz. 17.30
Promocja wydawnictwa Pamiętnik Dawida Szpiro oraz spotkanie z Wiesławem Wróblem, autorem wstępu historycznego
miejsce: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
Autorem pamiętnika jest Dawid Szpiro (syn D. Szpiro, właściciela jednej z największych fabryk włókienniczych w Białymstoku przy ul. Łąkowej). Od października 1942 r. przebywał w białostockim getcie, był członkiem Żydowskiej Służby Porządkowej. Pamiętnik kończy się na dacie lipcowej 1943 r.
Prowadzenie: dr Barbara Olech (Uniwersytet w Białymstoku) i Dawid Bujno (Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku).
Organizator: Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku
godz. 18.30
Koncert „Benkenisz – Tęsknota” Karoliny Skrzyńskiej
miejsce: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
W programie koncertu oprócz melodii wpisanych w wielowiekową tradycję żydowską pojawią się kompozycje autorskie, zabierające słuchacza w podróż pełną wzruszeń, balansujące na granicy stylów i kultur, wyrażające tęsknotę za czymś, co w dzisiejszym świecie zdaje się zanikać.
Organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
godz. 20.00
Pokaz filmu Intimacy / Intymność Yael Vishnizki-Levi
miejsce: Galeria Arsenał w Białymstoku, ul. A. Mickiewicza 2
Reżyserka we współpracy z Muzeum POLIN zrealizowała krótki film, formą nawiązujący do teatru cieni. Jego scenariusz – dialog dwóch osób – dotyczy m.in. zmagań jednostki z ideologią i reżimem, porusza temat żydowskiej imigracji do Izraela. Uczestnikami dialogu są dziadek artystki i Władysław Gomułka, którzy faktycznie spotkali się przed II wojną światową.
Organizator: Galeria Arsenał w Białymstoku
17 sierpnia
Wystawa „Ilustracje do Biblii” Bencjona Rabinowicza
miejsce: plac przed siedzibą Galerii im. Sleńdzińskich przy ul. Legionowej 2
Na wystawie zostaną zaprezentowane fotokopie ilustracji Bencjona Rabinowicza, które artysta wykonał do Biblii. Był to malarz pochodzenia żydowskiego, urodzony w 1905 r. w Białymstoku, związany z École de Paris. Jego cała białostocka rodzina zginęła podczas II wojny światowej.
Wystawa czynna do 31 sierpnia 2018 r.
Organizator: Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku
godz. 17.00
Promocja książki Angel of the Ghetto: One Man’s Triumph Over Heartbreaking Tragedy oraz spotkanie z autorami Samem Solaszem i Judy Katz
miejsce: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
Sam Solasz jest jednym z nielicznych ocalałych z białostockiego getta. W trakcie okupacji hitlerowskiej wielokrotnie zatrzymywany i więziony, aktywnie wspierał przygotowania do powstania w białostockim getcie. Po opuszczeniu Polski i wyjeździe do USA był wieloletnim prezesem Centrum Białostoczan, aktywnie działając na rzecz integracji byłych mieszkańców Białegostoku. W książce opowiada o swoich losach.
Prowadzenie: Dariusz Szada-Borzyszkowski
Organizator: Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku
godz. 18.30
Koncert „Białystok moje miasto” Frey-Lech Trio
miejsce: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
Zespół gra muzykę klezmerską. W trakcie wieczoru zaprezentuje program refleksyjno-nostalgiczny „Białystok moje miasto”. Utwory śpiewane są w języku polskim, jidysz i esperanto.
Organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
18 sierpnia – godz. 11.00, 13.00
Rodzinne warsztaty „Wielka Synagoga z klocków LEGO”
miejsce: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
W oparciu o model Wielkiej Synagogi wybudowanej z 12 tys. klocków LEGO proponujemy warsztat „Witraże w synagogach”, podczas którego uczestnicy poznają sposób obrazowania i symboliki witrażu w judaizmie oraz stworzą własne, niepowtarzalne projekty witraży z klocków LEGO. Liczba miejsc ograniczona. Zapisy pod numerem telefonu 85 67 67 367 lub osobiście w kasie BOK/CLZ przy ul. Warszawskiej 19.
Organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
godz. 12.00, 14.00
Spacer historyczny po terenie białostockiego getta
miejsce: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19 (początek)
W trakcie spaceru przewodnicy oprowadzą uczestników trasą stworzoną na podstawie relacji osoby ocalałej z Holokaustu. Kogo? To do dnia spaceru pozostanie tajemnicą. Będzie to zatem okazja nie tylko do poznania historii, ale także przywrócenia pamięci o konkretnym mieszkańcu Białegostoku.
Organizatorzy: Stowarzyszenie Big Picture, Klub Przewodników Turystycznych RO PTTK Białystok
godz. 19.00
Koncert „Bohaterom getta” – Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego
miejsce: Rynek Kościuszki w Białymstoku
Orkiestra zaprezentuje specjalny program przygotowany na obchody 75. rocznicy powstania w getcie białostockim. Zespół tworzą młodzi muzycy związani z Fundacją i Ośrodkiem „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach.
Organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
19 sierpnia – godz. 11.00, 13.00
Rodzinne warsztaty „Wielka Synagoga z klocków LEGO”
miejsce: Białostocki Ośrodek Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa, ul. Warszawska 19
W oparciu o model Wielkiej Synagogi wybudowanej z 12 tys. klocków LEGO proponujemy warsztat „Witraże w synagogach”, podczas którego uczestnicy poznają sposób obrazowania i symboliki witrażu w judaizmie oraz stworzą własne, niepowtarzalne projekty witraży z klocków LEGO. Liczba miejsc ograniczona. Zapisy pod numerem telefonu 85 67 67 367 lub osobiście w kasie BOK/CLZ przy ul. Warszawskiej 19.
Organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
godz. 20.00
Koncert „Odgłosy zanikającego świata” – Krzesimir Dębski z Orkiestrą Smyczkową PRIMUZ i zespołem Kamila Radzimowskiego
miejsce: Rynek Kościuszki
Projekt muzyczny w charakterze muzyki ethno-world. Tworzy go kompilacja brzmienia z pogranicza muzyki filmowej, bałkańskiej, kaukaskiej i żydowskiej oraz kompozycji własnych. Wprowadza słuchacza w brzmienie, które przenosi w klimat Bliskiego Wschodu.
Organizator: Białostocki Ośrodek Kultury
Anna Kowalska
