Pamięć o spaleniu Wielkiej Synagogi
W środę (27 czerwca) zostanie uczczone tragiczne wydarzenie z 1941 roku – spalenie Wielkiej Synagogi wraz z setkami uwięzionych w niej białostockich Żydów.
Białystok pamięta o dramacie białostockiej społeczności żydowskiej i co roku wspomina ofiary „Czarnego piątku”. Tegoroczne obchody rocznicy spalenia Wielkiej Synagogi rozpoczną się w środę, 27 czerwca, o godz. 12.00. Prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski zaprasza białostoczan do udziału w uroczystym złożeniu kwiatów pod pomnikiem-kopułą Wielkiej Synagogi przy ul. Suraskiej.
Kolejne wydarzenie poświęcone tej rocznicy rozpocznie się o godz. 18.00 na placu przed Białostockim Teatrem Lalek. W tym miejscu będzie można obejrzeć reprodukcje obrazów „Wejście Niemców” i „Piaski-rynek” Izraela Bekera oraz wysłuchać słuchowiska „Śpiew Chanajek” autorstwa Jolanty Szczygieł-Rogowskiej i Olgi Gordiejew-Pobot. O godz. 18.20 z placu przed BTL przejdzie pochód z akompaniamentem muzyki klezmerskiej pod Pomnik Wielkiej Synagogi przy ul. Suraskiej. Tam o godz. 18.40 odbędzie się prezentacja archiwalnych pocztówek i zdjęć Wielkiej Synagogi na wielkoformatowych banerach.
– To bardzo ważne, aby pamięć o dawnych mieszkańcach Białegostoku i o dziejach miasta trwała, zwłaszcza wśród młodych pokoleń – powiedział prezydent Tadeusz Truskolaski. – Dramat, który rozegrał się 77 lat temu, był początkiem eksterminacji ludności żydowskiej w naszym mieście. To bardzo bolesna karta w historii Białegostoku.
Wielka Synagoga, która znajdowała się przy ul. Bożniczej (obecnie Suraskiej), została wzniesiona w latach 1909-1913. W okresie międzywojennym była najokazalszą synagogą białostocką i cieszyła się największym prestiżem wśród wszystkich bożnic Białegostoku. Została wybudowana według projektu Samuela J. Rabinowicza. Była świątynią reformowaną, w której kobiety modliły się obok mężczyzn, choć na osobnych galeryjkach. W okresie międzywojennym, podczas świąt i uroczystości państwowych, w synagodze grała orkiestra Gimnazjum Hebrajskiego.
27 czerwca 1941 r. niemiecka grupa operacyjna, którą dowodził kapitan Gothar Bürkner, spaliła dzielnicę żydowską wraz z Wielką Synagogą. Niemcy kazali wszystkim mężczyznom i chłopcom narodowości żydowskiej przyjść do Wielkiej Synagogi. Zamknęli ich wewnątrz i podpalili budynek. Do tych, którzy próbowali oporu, strzelali. Historycy szacują, że zginęło ok. 2-2,5 tysiąca osób.
W miejscu, w którym stała synagoga, znajduje się obecnie pomnik w kształcie kopuły zniszczonej bożnicy. Autorami monumentu są Michał Flikier, Maria Dżugała-Sobocińska, Dariusz Sobociński i Stanisław Ostaszewski. Odsłonięcie pomnika nastąpiło w 1995 roku.
(oprac. Agnieszka Błachowska)
