• Panorama miasta Białystok, widok z lotu ptaka, z lewej strony znajduje się Pałac Branickich na środku Katedra Białostocka Kościół Farny

Menu Kulturalne zwiedzanie

Szlak Bojar

Dzielnica Bojary jest bezcennym świadectwem historii Białegostoku. Nadzwyczaj ciekawy jest jej układ urbanistyczny, w którym część obecnych ulic stanowi pozostałość dawnych szlaków komunikacyjnych. Jedna z nich, Skorupska, której jedynie fragment zachował się do dziś, w latach 1569 – 1795 pokrywała się z granicą Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony.

Bojary są jedną z najstarszych dzielnic Białegostoku. Ich nazwa wywodzi się od określenia ludności, która od XV wieku osiedlała się na tym terenie. Bojarowie w Wielkim Księstwie Litewskim byli stanem pośrednim pomiędzy szlachtą a włościanami. Wyróżniano pośród nich trzy kategorie: bojarów pancernych, zobowiązanych do służby wojskowej, putnych, „którzy z listami starostów i dzierżawic naszych jeżdżą” i turemnych, pełniących służbę przy zamkach. Niewiele wiadomo o początkach tej białostockiej osady. Kartografowie i historycy odczytują jej układ przestrzenny z porównania planów i map, które dla tego terenu sporządzane były od XVIII wieku. W 1749 roku Jan Klemens Branicki, lokując „Nowe Miasto”, włączył w granice Białegostoku część Bojar. Był to pas ziemi, ciągnący się wzdłuż dzisiejszej ulicy Warszawskiej. Kolejne rozszerzenia granic miasta przeprowadzone zostały w latach 1877 i 1897. W ich wyniku całe Bojary, położone pomiędzy ulicami Warszawską, Sienkiewicza, Skorupską i torami kolei poleskiej, włączone zostały w przestrzeń miejską.

Dzielnica ta jest bezcennym świadectwem historii Białegostoku. Nadzwyczaj ciekawy jest jej układ urbanistyczny, w którym część obecnych ulic jest pozostałością dawnych szlaków komunikacyjnych. Jedna z nich, Skorupska, której jedynie fragment zachował się do dziś, w latach 1569 – 1795 pokrywała się z granicą Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony. Ulica Kraszewskiego, której początków możemy doszukiwać się w 1514 roku, była historycznym traktem wiodącym do bazyliańskiego klasztoru w Supraślu. Ulica Gliniana to droga prowadząca przez dawne wyrobiska powstałe po wydobyciu surowca do produkcji cegieł. Innym świadectwem historii, dziś
szczątkowo zachowanym, jest układ parceli. Odczytać z niego można było zarówno gęstość zaludnienia jak też zajęcia i powinności zamieszkujących tu ludzi.

Zabudowa tej dzielnicy przez całe dziesięciolecia nie wzbudzała należytego szacunku wśród konserwatorów, architektów i władz miejskich. Nie dostrzegali oni kulturowego nawarstwienia, które miało swe odbicie w istniejących tu budynkach. Była to zabudowa, która powstawała od drugiej połowy XIX wieku, przeważnie parterowe, drewniane domy nie mające jednak nic wspólnego z zabudową wiejską. Od końca XIX wieku i w okresie międzywojennym, wzniesiono na Bojarach nieliczne w której w 1915 roku powstała pierwsza polska szkoła. Z kolei przy ulicy Modlińskiej zburzono dawną siedzibę Towarzystwa Dobroczynnego „Żłobek”, założonego w 1902 roku. Działania
te te w wyraźny sposób zmieniły oblicze Bojar, które wcześniej sprawiały wrażenie przemyślanej kompozycji. Zataczająca łagodny łuk ulica Staszica obramowana była czterema innymi ulicami: Skorupską, Piasta, Słonimską i Kraszewskiego. Gęsta zabudowa przetkana była rozległymi ogrodami. Największe znajdowały się przy Staszica, między Szczyglą a Dobrą oraz pomiędzy Kraszewskiego i Sobieskiego. Poddając się urokowi Bojar Maria Dąbrowska w 1924 roku pisała: „ileż to razy przynosiliśmy i rozpowszechniali wiadomości o angielskich przedmieściach ogrodowych”. Dalej, porównując je właśnie do Bojar, zachwycała się ich „wonnym cieniem zieleni”. Pisała, że
„kręte, półkoliste uliczki tej dzielnicy mają w swych zarysach nie wyrozumowany, a głęboko uzasadniony sens. Wszystkie ulice w maluśkich, szarych opłotkach, wszystkie pod cieniem poważnych drzew. Za płotkami wichrzy się bujna czupryna sadów – i na czarnych gałęziach pąki jaśnieją jak światełka”.

  • cat19.10.2020 21:45

    Warszawska 65

    Pod koniec XVIII w. na rozległej parceli przy ul. Warszawskiej 65 powstały magazyny żywnościowe.

  • cat19.10.2020 21:46

    Monopolowa 4

    Monopolowa 4

    W tym miejscu do około 1975 r. stał drewniany, parterowy dom, w którym mieszkał farmaceuta Feliks Filipowicz (ur. w 1869 r. w Kiejdanach, zm. w 1941 r.).

  • cat19.10.2020 21:47

    Ulica Chopina

    Dom przy ulicy Chopina

    Przy tej ulicy stał dom Hieronima Liwerskiego – działacza samorządowego, jednego z pionierów ruchu spółdzielczego w Białymstoku, pierwszego prezesa Stowarzyszenia Spożywczego.

  • cat19.10.2020 21:47

    Staszica 8

    Dom przy ulicy Staszica 8

    Budynek został wzniesiony w 1905 r. przez Michała Sztachelskiego.

  • cat19.10.2020 21:48

    Staszica 14

    Budynek przy ulicy Staszica 14

    Budynek przy ul. Staszica 14 wzniesiono na początku XX w.

  • cat19.10.2020 21:49

    Wiktorii 9

    Dom przy ulicy Wiktorii 9

    W domu pod tym adresem mieszkał artysta malarz Czesław Sadowski (1902–1959), nauczyciel rysunków w szkole powszechnej.

  • cat19.10.2020 21:50

    Ulica Modlińska

    Przy ul. Modlińskiej mieściła się ochronka dla biednych dzieci. Prowadziło ją powstałe w 1901 r. Towarzystwo Pomocy Biednym Pań Opiekunek – Żłóbek.

  • cat19.10.2020 21:50

    Słonimska 8

    Budynek powstał wg projektu arch. inż. Rudolfa Macury (wyższa część dobudowana została w latach 30. XX w.). Miał w nim swoją siedzibę Zakład Wychowawczy Rzemieślników pw. Św. Józefa.

Do góry