Ochrona drzew i krzewów

Usunięcie drzew i krzewów z terenu nieruchomości reguluje ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55 z późn. zm.), zwana dalej „ustawą”. W myśl obowiązujących przepisów ustawy (art. 83 ust. 1), usunięcie drzew i krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia organu gminy (w przypadku miasta Białystok – Prezydenta Miasta Białegostoku), na wniosek jej właściciela lub posiadacza, a także na wniosek właściciela urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego (tj. urządzeń typu linia energetyczna, sieć ciepłownicza itp.) – w tym drugim przypadku tylko, jeśli drzewa lub krzewy zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń.

Zezwolenia organu gminy nie wymaga usunięcie (art. 83f ust. 1):

• krzewów rosnących w skupisku o powierzchni do 25 m²;
• krzewów na terenach pokrytych roślinnością pełniącą funkcje ozdobne, urządzoną pod względem rozmieszczenia i doboru gatunków posadzonych roślin, z wyłączeniem krzewów w pasie drogowym drogi publicznej, na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków oraz na terenach zieleni (czyli terenach urządzonych, pełniących funkcje publiczne);
• drzew, których obwód pnia zmierzony na wysokości 5 cm nad gruntem nie przekracza:
• 80 cm - w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego, klonu srebrzystego;
• 65 cm - w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej i platanu klonolistnego; 
• 50 cm - w przypadku pozostałych gatunków drzew;
• drzew lub krzewów, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność (nie dotyczy użytkowników wieczystych i innych form posiadania) osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej - w tym przypadku jest jednak wymagane dokonanie zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa na warunkach określonych poniżej;
• drzew lub krzewów usuwanych w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego;
• drzew lub krzewów rosnących na plantacjach lub w lasach, w rozumieniu ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach;
• drzew lub krzewów owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub na terenach zieleni (czyli na terenach urządzonych, pełniących funkcje publiczne);
• drzew lub krzewów usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych;
• drzew lub krzewów usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu z wałów przeciwpowodziowych i terenów w odległości mniejszej niż 3m od stopy wału;
• drzew lub krzewów, które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu (starosty); 
• stanowiących przeszkody lotnicze, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;
• usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych;
• drzew lub krzewów usuwanych w ramach prowadzenia akcji ratowniczej przez jednostki ochrony przeciwpożarowej lub inne właściwe służby ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia;
• drzew lub krzewów stanowiących złomy lub wywroty usuwanych przez:
• jednostki ochrony przeciwpożarowej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, właścicieli urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, zarządców dróg, zarządców infrastruktury kolejowej, gminne lub powiatowe jednostki oczyszczania lub inne podmioty działające w tym zakresie na zlecenie gminy lub powiatu,
• inne podmioty lub osoby – po przeprowadzeniu oględzin przez organ właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu, potwierdzających, że drzewo lub krzew stanowi złom lub wywrot,
• drzew lub krzewów należących do gatunków obcych, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 120 ust. 2f ustawy.

Zgłoszenie zamiaru usunięcia drzewa lub wniosek o wydanie zezwolenia na wycięcie lub przesadzenie drzewa lub krzewu można pobrać z Internetu, ze strony Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu (w Zakładce Poradnik Interesanta), a także osobiście w siedzibie Urzędu w Departamencie Ochrony Środowiska przy ul. Słonimskiej 1 w pokoju 1100.

Zgłoszenie zamiaru usunięcia drzewa:

osoba fizyczna musi dokonać zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa z działki w przypadku, gdy drzewo znajduje się na nieruchomości stanowiącej własność osoby fizycznej, ma być usunięte w celu niezwiązanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, a obwód jego pnia zmierzony na wysokości 5 cm nad gruntem przekracza:

• 80 cm - w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego, klonu srebrzystego;
• 65 cm - w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej i platanu klonolistnego; 
• 50 cm - w przypadku pozostałych gatunków drzew (także owocowych rosnących na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków).

W zgłoszeniu nalezy podać następujące informacje:

• imię i nazwisko wnioskodawcy;
• oznaczenie nieruchomości, z której drzewo ma być usunięte;
• rysunek wykonany w skali albo mapkę określającą usytuowanie drzewa na nieruchomości.

Zgłoszenie należy złożyć do:

• Prezydenta Miasta Białegostoku - Departamentu Ochrony Środowiska - w przypadku, gdy drzewo rośnie na terenie nieruchomości nie wpisanej do rejestru zabytków;
• Prezydenta Miasta Białegostoku - Miejskiego Konserwatora Zabytków - w przypadku, gdy drzewo rośnie na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków (w tym nieruchomości znajdującej się w urbanistycznej strefie "konserwatorskiej" Białegostoku).

Uwaga! Jeżeli w terminie 5 lat od dokonania oględzin wynikających ze zgłoszenia wystąpi się o wydanie decyzji o pozwolenie na budowę, a budowa ta będzie miała związek z prowadzeniem działalności gospodarczej i będzie realizowana na części nieruchomości, na której rosło usunięte drzewo, organ uwzględniając dane ustalone na podstawie oględzin, nałoży na właściciela nieruchomości, w drodze decyzji administracyjnej, obowiązek uiszczenia opłaty za usunięcie drzewa.

Wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu:

W przypadku, gdy zezwolenie jest wymagane, należy do właściwego organu złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu.

Wniosek należy złożyć do:

• Prezydenta Miasta Białegostoku - Departamentu Ochrony Środowiska - w przypadku, gdy drzewo rośnie na terenie nieruchomości nie wpisanej do rejestru zabytków;
• Prezydenta Miasta Białegostoku - Miejskiego Konserwatora Zabytków - w przypadku, gdy drzewo rośnie na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków (w tym nieruchomości znajdującej się w urbanistycznej strefie "konserwatorskiej" Białegostoku).
• Marszałka Województwa Podlaskiego - Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej w Supraślu - w przypadku, gdy właścicielem działki jest Gmina Białystok, przy czym działka nie jest jednocześnie w użytkowaniu wieczystym innego podmiotu.
  

We wniosku należy podać następujące informacje:

• imię, nazwisko i adres albo siedzibę właściciela lub posiadacza nieruchomości;
• oświadczenie o posiadanym tytule prawnych władania nieruchomością albo oświadczenie o posiadanym prawie własności urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego,
• zgodę właściciela nieruchomości, na której rosną drzewa lub krzewy – o ile posiadacz nieruchomości (wnioskodawca) nie jest właścicielem nieruchomości (nie dotyczy użytkowników wieczystych, spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, zarządców nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, posiadaczy nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym),
• nazwę gatunku usuwanego drzewa lub krzewu (nazwa gatunku jest zawsze nazwą dwuczłonową – np. świerk pospolity),
• obwód pnia drzewa mierzony na wysokości 130 cm, a w przypadku gdy na tej wysokości drzewo posiada kilka pni – obwód każdego z tych pni, a jeśli drzewo na tej wysokości nie posiada pnia – obwód pnia bezpośrednio poniżej korony drzewa
• wielkość powierzchni, z której zostaną usunięte krzewy (podaną w m²)
• miejsce, przyczynę i termin zamierzonego usunięcia drzewa lub krzewu oraz wskazanie, czy usunięcie wynika z celu związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej,
• oświadczenie o udostępnieniu informacji, o której mowa w art. 83 ust. 4 ustawy – dotyczy wyłącznie spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych.

Oświadczenia, o których mowa w pkt 2 i 8 składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Do wniosku należy dołączyć:

• obligatoryjnie mapę określającą usytuowanie każdego z drzew lub krzewów w stosunku do granic nieruchomości i obiektów budowlanych istniejących lub projektowanych na tej nieruchomości. W przypadku, gdy przyczyną usunięcia drzewa lub krzewu jest inwestycja wymagająca uzyskania pozwolenia na budowę, do wniosku należy dołączyć wykonany przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawnienia projekt zagospodarowania działki określający usytuowanie drzew lub krzewów w stosunku do granic nieruchomości i obiektów budowlanych istniejących oraz projektowanych na tej nieruchomości. 
• Jeżeli są planowane przesadzenia lub nasadzenia zastępcze – projekt planu przesadzeń lub nasadzeń zastępczych, rozumianych jako posadzenie drzew lub krzewów w liczbie nie mniejszej niż liczba usuwanych drzew lub o powierzchni nie mniejszej niż powierzchnia usuwanych krzewów, stanowiących kompensację przyrodniczą za usuwane drzewa i krzewy w rozumieniu art. 3 pkt 8 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Projekt powinien być wykonany w formie rysunku, mapy lub projektu zagospodarowania działki lub terenu. Do projektu należy dołączyć informację o liczbie, gatunku lub odmianie drzew lub krzewów oraz miejscu i planowanym terminie wykonania nasadzeń.
• Decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach albo postanowienie w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000, w przypadku realizacji przedsięwzięcia, dla którego wymagane jest ich uzyskanie zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, oraz postanowienie uzgadniające wydawane przez właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko, jeżeli jest wymagana lub została przeprowadzona na wniosek realizującego przedsięwzięcie.
• Zezwolenie w stosunku do gatunków chronionych na czynności podlegające zakazom określonym w art. 51 ust. 1 pkt 1-4 i 10 oraz w art. 52 ust. 1 pkt 1, 3, 7, 8, 12, 13, 15 ustawy – jeżeli zostało wydane.

Za usunięcie drzew i krzewów posiadacz nieruchomości ponosi opłaty (art. 84 ust. 1 i art. 85 ust. 1 ustawy). Kwota opłaty za usunięcie drzewa jest ustalana poprzez mnożenie stawki opłaty i obwodu pnia wyrażonego w cm. W przypadku krzewów jest to mnożenie stawki opłaty i powierzchni krzewów w metrach kwadratowych. Obwód pnia drzewa do określenia opłaty będzie mierzony na wysokości 130 cm nad poziomem gruntu. Stawki opłat za usunięcie drzew i krzewów aktualnie określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie wysokości stawek opłat za usunięcie drzew i krzewów (Dz. U. z 2017 r. poz. 1330).

Organ gminy, zezwalając na usunięcie drzew i krzewów może odstąpić od naliczenia (pobrania) opłat zgodnie z art. 86 ust. 1 pkt 1-15 ustawy. 

Najczęściej występujące przypadki odstąpienia od opłat za usunięcie są następujące:

• gdy drzewa lub krzewy zagrażają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych;
• gdy drzewa lub krzewy zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego lub kolejowego;
• w związku z przebudową dróg publicznych lub linii kolejowych;
• krzewy rosnące w skupiskach, pokrywających grunt o powierzchni do 50 m² oraz drzewa, których obwód pnia zmierzony na wysokości 130 cm nie przekracza:
• 120 cm – w przypadku topoli, wierzb, kasztanowca zwyczajnego, klonu jesionolistnego, klonu srebrzystego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego,
• 80 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew,
• w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania innego niż rolnicze, zgodnego z przeznaczeniem terenu, określonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu;
• gdy drzewa obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości.

Organ gminy może wymierzyć administracyjną karę pieniężną za:

• usunięcie drzewa lub krzewu bez wymaganego zezwolenia,
• usunięcie drzewa lub krzewu bez zgody posiadacza nieruchomości,
• zniszczenie drzewa lub krzewu,
• uszkodzenie drzewa spowodowane wykonywaniem prac w obrębie korony drzewa,
• usunięcie drzewa pomimo sprzeciwu organu, o którym mowa w art. 83f ust. 8 ustawy,
• usunięcie drzewa bez dokonania zgłoszenia, o którym mowa w art. 83f ust. 4 ustawy lub przed upływem terminu, o którym mowa w art. 83f ust. 8 ustawy (14-dniowy termin na wniesienie sprzeciwu przez organ po dokonaniu oględzin wynikających ze złożonego zgłoszenia).

Wysokość wymierzonej kary za usunięcie bez wymaganego prawem zezwolenia lub zniszczenie drzew i krzewów jest dwukrotną stawką naliczonej opłaty o której mowa w art. 84 ust. 1 ustawy. W przypadku, w którym usunięcie drzewa lub krzewu jest zwolnione z obowiązku uiszczenia opłaty, administracyjną karę pieniężną ustala się w wysokości takiej opłaty, która byłaby ponoszona gdyby takiego zezwolenia nie było.

Inne przepisy dotyczące usuwania drzew i krzewów:

Należy nadmienić, że przed usunięciem drzewa lub krzewu, które nie wymaga zezwolenia organu gminy ani dokonania zgłoszenia zamiaru jego usunięcia, zgodnie z przepisami art. 83f ustawy o ochronie przyrody, należy upewnić się, czy nie zostaną naruszone inne przepisy zabraniające usuwania drzew lub krzewów w określonych sytuacjach, m.in.:

• usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków może wymagać zezwolenia wojewódzkiego lub miejskiego konserwatora zabytków, na podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
• usunięcie drzewa lub krzewu może naruszyć zakazy w stosunku do gatunków roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową (np. miejsca lęgowe ptaków) – wówczas należy uprzednio uzyskać zgodę Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska lub właściwego miejscowo regionalnego dyrektora ochrony środowiska,
• usunięcie drzewa lub krzewu z obszaru objętego formą ochrony przyrody – np. pomnik przyrody, rezerwat przyrody - może wymagać zezwolenia właściwego organu.